Verdriet, pijn en hoop
tijdens werkbezoek Armenië

Artsakh. Het meest gesproken woord van ons werkbezoek aan Armenië in januari. Wie we ook maar ontmoetten en wie we ook spraken, iedere keer weer viel dat woord: Artsakh. Het is de Armeense benaming voor Nagorno-Karabach, de bergachtige Armeense enclave in Azerbeidzjan. Althans, dat was het. Sinds 1 januari 2024 bestaat Nagorno-Karabach niet meer. Het resultaat van de besprekingen tussen het bestuur van de regio en Azerbeidzjan. Dit alles na een oorlog van enkele dagen, een negen maanden durende blokkade van de verbindingsweg en een jarenlange geschiedenis van gewelddadige conflicten.

Herinneringen

‘Die blokkade was zo erg nog niet’, wordt ons verteld. ‘Toen hadden we Artsakh tenminste nog. Toen woonden we nog in ons eigen huis en had ik mijn baan als onderwijzeres. Nu zijn we alles kwijt.’ De dochter van deze vluchtelingen uit Nagorno-Karabach heeft een Instagram-account waar ze foto’s deelt van hun oude dorp en andere mooie plekjes van de regio. Allemaal om de herinnering levend te houden.

Ook Gegham (16) en zijn familie vertellen ons over het leven dat ze hadden in Nagorno-Karabach. We zien foto’s van hun huis en filmpjes van hun werk. Maar ook zij moesten in september jl. alles achterlaten. Gegham vertelt: ‘Op de dag dat de Azeri’s kwamen, vluchtten we eerst de bossen in. Daar kwamen we tot het besef dat we ons moesten verdedigen. Op mijn schouders droeg ik mijn gehandicapte oom naar de schuilkelder. Met de jongens stonden we voor de deur om iedereen te beschermen. In onze handen hadden we messen en jachtgeweren. Ik zag dat een raket ons huis vernielde’.

Weemoed en pijn

Artsakh. Het woord dat iedere keer weer valt, wordt uitgesproken met weemoed. Het doet pijn dat de regio nu in handen is van Azerbeidzjan. Nog pijnlijker is het gevoel dat soldaten voor niets gevallen zijn in de oorlog om Nagorno-Karabach. Ze hebben gevochten voor de overwinning, maar die kwam niet. Én wie in de wereld hoor je over het einde van Nagorno-Karabach? Mensen voelen zich in de steek gelaten.

Hoop

Het verdriet is groot en de pijn zit diep. Bijna iedereen vertoont wel tekenen van een trauma. Toch horen we ook van hoop als we een groep vrouwen ontmoeten uit Nagorno-Karabach. Hun mannen sneuvelden in de oorlog. Ze moeten nu zelf voor inkomsten zorgen. Dankzij een ondernemerstraining en vakopleiding zijn ze nu in staat om in hun levensbehoeften te voorzien. ‘Kort nadat mijn man was omgekomen en ik met mijn kinderen in Armenië aankwam, was alle hoop weg. Ik wist ik niet wat ik met mijn leven aan moest. De training heeft mij veel meer gebracht dan alleen een baan en inkomen. Ik heb nu vriendinnen én toekomstperspectief.’ Ook in deze gesprekken valt ook het woord Artsakh. Maar nu in combinatie met woorden van hoop, dank en vreugde!