Op zoek naar vrede en veiligheid in Nagorno-Karabach

Na zes weken van oorlog en geweld is er door het toedoen van Rusland een vredesakkoord gesloten tussen Armenië en Azerbeidzjan over de betwiste regio Nagorno Karabach. Het volledige staakt-het-vuren ging op 10 november rond middennacht in en leidde tot euforie in Azerbeidzjan en opstanden in Armenië. Wat is er aan de hand? Én, wat heeft het voor gevolgen voor het werk van Kom over en help in Armenië?

Een conflict met een lange geschiedenis

Om het conflict in de Kaukasus te enigszins te begrijpen moeten we terug naar de Sovjet-Unie. Toen was Nagorno Karabach een Armeense enclave in het oosten van Azerbeidzjan. Er woonden voornamelijk Armeniërs. Bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie wordt Nagorno Karabach onderdeel van Azerbeidzjan. Dat leidde tot een burgeroorlog tussen enerzijds Azerbeidzjan, gesteund door Turkije, en anderzijds Nagorno Karabach, gesteund door Armenië. In 1994 wordt er een staakt het vuren afgesproken; Nagorno Karabach blijft onderdeel van Azerbeidzjan, maar in de praktijk wordt de regio bestuurd door een eigen regering die onder invloed staat van Armenië. Sindsdien wisselen rustige periodes zich af met periodes van geweld.

Recente gewelddadigheden

De meest recente uitbraak van geweld begon op 27 september. Al snel werd gesproken over een escalatie met verstrekkende gevolgen voor de hele regio. Het aantal doden aan beide zijden liep snel op en wordt inmiddels geschat op 5000. De wapenstilstanden die werden gesloten waren alle drie van korte duur. De gevechten gingen door. Het leidde tot een stroom van vluchtelingen. Meer dan de helft van de inwoners van Nagorno Karabach is in de afgelopen weken gevlucht. Lokale partnerorganisaties van Kom over en help in Armenië kwamen in actie om de vluchtelingen, voornamelijk vrouwen en kinderen, te helpen. Met hygiëne materiaal om hen te beschermen tegen het coronavirus, met voedsel om hun honger te stillen, met kleding om hen te verwarmen en met liefde om hun verkilde en bange harten te bemoedigen.

Vreugde en verdriet

Het vredesverdrag dat nu gesloten is behelst een onmiddellijke staakt-het-vuren. Daarnaast worden er in het verdrag een aantal belangrijke stappen genoemd die een werkelijke vrede in de regio moeten bewerkstelligen. Zo moet Armenië alle bezette gebieden rondom Nagorno Karabach verlaten en stuurt Rusland een vredesmacht naar de regio om de komende vijf jaar de orde te bewaken. De Azerbeidzjanen vieren feest. Voor de meeste de Armenen is het verdrag daarentegen zeer pijnlijk. Het land dat zij beschouwen als hun moederland zijn ze kwijtgeraakt. Men voelt zich verraden en in de steek gelaten.

Vrede en veiligheid?

Wat daarnaast ernstige zorgen baart is de positie van vluchtelingen. In het vredesverdrag is opgenomen dat intern ontheemden en vluchtelingen terugkeren naar Nagorno Karabach en de aangrenzende gebieden onder controle van de Verenigde Naties. De vraag is waar en naar wie de vluchtelingen terugkeren. Wat is er over van hun woningen en is de woning nog wel van hen of maken zowel Armeniërs als Azeri’s nu aanspraak op dezelfde woningen? Is het veilig om terug te keren? Hebben de vluchtelingen er vertrouwen in dat de Russische vredesmacht hen zal beschermen?